Nét hấp dẫn từ tín ngưỡng dân gian

Phú Quý có 34 cơ sở thờ tự, tín ngưỡng trong đó chùa Linh Quang và Vạn An Thạnh ở xã Tam Thanh được công nhận di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia. Tuy nhiên, dinh mộ Thầy Nại và miếu Bà chúa Bàng Tranh ở xã Long Hải là nơi được cư dân sùng bái, coi như chỗ dựa tinh thần. Mộ Thầy Nại được đắp vào năm 1665. Thầy Nại là một tướng Tàu, cũng là thầy thiên văn. Nhân chuyến đi qua đảo, thầy nhìn thấy vị trí đẹp của một vùng đất nổi lên giữa biển nên ghé lại thăm. Sau chuyến đi đó, thầy bệnh, qua đời. Trước khi chết, thầy có nguyện vọng được chôn cất tại nơi mình đã ghé qua. Lễ cúng Thầy Nại hàng năm được tổ chức vào ngày 4/4 âm lịch với nhiều nghi thức của cư dân biển, trong đó có hát bội cầu an. Ngoài ra, từ tháng 10 âm lịch đến tết, người Phú Quý ai cầu thầy ban lộc gì thì cứ lên mộ thầy trả ơn. Lễ cúng diễn ra đến tết nguyên đán. Mộ Thầy Nại hiện ở khu vực gành đá thôn Đông Hải. Xung quanh ngư dân chắn biển làm hồ nuôi cá mú, tôm hùm rất trù phú. Đó là một địa chỉ mà bất cứ đoàn khách nào ra thăm đảo cũng đến tham quan. Bởi không chỉ có cảnh quan đẹp, hùng vĩ, nơi tín ngưỡng tinh thần mà còn là một vùng nuôi trồng hải đặc sản độc đáo.

Miếu Bà chúa Bàng Tranh, một di tích văn hóa cũng là nơi tín ngưỡng tinh thần của ngư dân 3 xã. Bà chúa Bàng Tranh tên là Bàng Thị Vương Tranh, là công chúa Chiêm Thành bị vua cha ép gả cho vua Nam để giữ hòa khí. Công chúa không chịu nên bị thả xuống thuyền, lưu đày biệt xứ. Thuyền của công chúa trôi vào hòn đảo. Thấy vùng đất trù phú, công chúa ở lại đảo khai khẩn đất hoang, lập nghiệp. Sau này bà còn là một nữ tướng tài giỏi đánh đuổi giặc ngoại xâm. Nhân dân rất tin tưởng vào đạo hạnh, tài đức của bà nên lập miếu thờ, cúng giỗ hàng năm. Hiện nay, công trình trùng tu, tôn tạo miếu Bà chúa Bàng Tranh đang chuẩn bị khởi công xây dựng với kinh phí trên 2 tỷ đồng.

Ngoài ra, huyện đảo còn rất nhiều địa chỉ tín ngưỡng gắn với truyền thuyết dân gian ở những vị trí hết sức độc đáo như ngôi chùa cổ Linh Sơn tọa lạc trên núi Cao Cát. Trên độ cao gần 200 m so với mực nước biển, chùa cổ Linh Sơn hàng ngày nghe tiếng gió hú với những âm thanh hết sức kỳ bí. Đứng trên đỉnh cao nhất của ngọn núi Cao Cát, du khách thoải mái ngắm từng hàng cây, mái nhà, từng làng chài, con thuyền lướt sóng và cả những nhộn nhịp của cảng Phú Quý như một bức tranh đẹp minh chứng cho sự sung túc, no ấm của cư dân đảo.

Cảnh quan độc đáo của một hệ thống đảo

Phú Quý còn là một địa phương giàu có cảnh đẹp tự nhiên. Một quần thể gồm 10 hòn đảo lớn nhỏ trong đó chỉ có đảo lớn Phú Quý là có dân cư sinh sống đông đúc. Đảo Hòn Tranh với nhiều cảnh đẹp được tạo thành từ một hệ thống hang động màu nâu đỏ. Vết tích của núi lửa phun trào nhuốm màu thời gian như những thạch động đủ hình dáng. Mùa nước cạn, Hòn Tranh hào sảng với nhiều loại cá, sò, ốc mà dân đảo lớn chỉ cần đi dọc ven bờ là có thể bắt được vô số cho những buổi chợ sớm, chợ chiều. Hòn Tranh chính là nơi mà ngày xưa thất trận, vua Gia Long đã vào lánh nạn. Dấu vết còn lại giờ là một giếng nước ngọt mà bộ đội đóng trên đảo sử dụng quanh năm. Chỉ cần hơn 1 giờ đi xuồng máy ngắm biển trời, khách có thể tự do tham quan hệ thống thạch động, dạo đôi chân trần trên bãi biển phẳng lì để bắt ốc, câu cá và đuổi bắt còng gió.

Tháng 4, tháng 5 biển êm, vượt khoảng 32 hải lý với 3 giờ đi tàu, khách sẽ được chiêm ngưỡng đảo Hòn Hải với ngọn hải đăng vừa được khánh thành vào cuối năm 2004 với độ cao 126m so với mực nước biển. Đây là ngọn hải đăng thứ 2 của Phú Quý sau hải đăng trên núi Cấm được ví như con mắt biển của đảo tiền tiêu. Đảo Hòn Bố hay còn gọi là đảo Chim là chỗ ở của loài chim mố chỉ có duy nhất ở đây. Mùa chim làm tổ, ấp trứng, ngư dân có thể ghé đảo lấy về vô số trứng chim làm thức ăn. Đảo Hòn Đen nổi tiếng với các loài rắn nên người ta cũng hay gọi là đảo Rắn. Hòn Đỏ tuy nhỏ nhưng là nơi trú ngụ của nhiều loài cá. Hòn Trứng cũng như hòn Đỏ là nơi ngư dân đi biển ghé lại nghỉ ngơi, bắt cá bắt ốc.

Bên hệ thống đảo, Phú Quý còn bãi biển dài tít tắp. Vịnh Triều Dương phẳng lì cát trắng làm say lòng những ai một lần ghé lại tắm biển, thưởng thức khí trời trong lành. Đồi Dương chắn gió, chắn sóng ven biển là một trong những tài sản quý giá mà sau bao năm chắt chiu khó nhọc, người dân đảo gầy dựng được. Nơi đây còn có những rặng dừa trĩu quả mà vị ngọt của dừa được người đất liền đặt thành thơ để nhớ “Triều Dương nước ngọt dừa ngon”. Dịp lễ, tết, những cảnh quan độc đáo này là nơi hội tụ vui chơi của thanh thiếu niên. Người ta cũng có thể thử sức bằng việc leo dốc, chinh phục độ cao của ngọn hải đăng Phú Quý với hơn 120 bậc đá hay leo núi Cao Cát ngắm mây trời.